Змены ў сацыяльна-палітычным становішчы насельніцтва беларукіх зямель. Расійская сістэма падаткаў і павіннасцей. Лёс Беларусі ў вайне 1812 г. Вызваленчы рух, змены ў палітыцы царызму. Літаратура, жывапіс, тэатр і музыка, архітэктура эпохі Асветніцтва.
Аннотация к работе
У выніку новага адміністрацыйнага падзелу Расіі у 1802 г. Беларуская губерня падзялілася на Магілеускую і Віцебскую. Яны увайшлі у склад Беларускага генерал - губернатарства. Літоуская губерня падзялілася на Гродзенскую і Віленскую, якія склалі разам з Мінскай губерняй Літоускае генерал - губернатарства.
Генерал - губернатары з"яуляліся даверанымі асобамі імператара і надзяляліся фактычна неабмежаванымі паунамоцтвамі. Выканаучая улада у губернях была перададзена губернатарам. Яны кіравалі праз канцылярыі, у якія уваходзілі віцэ-губернатар, саветнікі, пракурор, сакратары і іншыя чыноунікі. Звычайна склад вышэйшых чыноу набірауся з рускіх саноунікау і чыноунікау.
У 1785 г. на гарады Беларусі былі распаусюджаны прынцыпы, абвешчаныя Кацярынай II у «Даравальнай грамаце гарадам» («Грамата на правы і выгады гарадам Расійскай імперыі»). У гарадах адмянялася панаванне свецкіх ці духоуных феадалау, скасоувалася магдэбургскае права. Шматлікія прыватныя гарады і мястэчкі былі выкуплены урадам. Усе гараджане дзяліліся на шэсць разрадау і у залежнасці ад таго, якой маемасцю валодалі, дапускаліся да выбарау дэпутатау («гласных») у гарадскую думу. Яна з"яулялася распарадчым органам і выбірала па аднаму прадстауніку ад кожнага разряду у свой выканаучы орган - шасцігласную думу. Аднак вырашэнне усіх важных пытанняу гарадскога жыцця цалкам залежала ад губернатарау і прызначаных імі чыноунікау - гараднічых. Купецтва атрымала права на арганізацыю гільдый, як гэта было у Расіі.
Сацыяльная і канфесійная палітыка. Расія, у складзе якой аказалася Беларусь, па форме дзяржаунага ладу была абсалютнай манархіяй.
У эканамічным і палітычным развіцці Рэчы Паспалітай і Расійскай імперыі у канцы XVIII ст. меліся пэуныя адрозненні. У XVIII ст., калі у Еуропе хутка развівауся капіталізм, у Рэчы Паспалітай працягвау панаваць феадальны лад, які знаходзіуся у сваім апагеі: У Расіі памешчыкі раней, чым у Рэчы Паспалітай, пачалі пераводзіць сялян на больш прагрэсіуную форму рэнты - грашовы чынш.
У пачатку XVIII ст. «паспалітае рушэнне», служба у якім лічылася неабходнай умовай для валодання шляхтай землямі, у Рэчы Паспалітай ужо не склікалася. У Расіі толькі маніфест Пятра III ад 1762 г. вызваліу дваранства ад нясення дзяржаунай службы.
Былі адрозненні: - у формах дваранскага землеуладання, - у прававым статусе дваранства Расіі і Рэчы Паспалітай.
Расія не ведала землеуладання такой сацыяльнай групы, як дробная шляхта.
Шляхта згубіла правы на канфедэрацыі, на утрыманне свайго войска і уласных крэпасцей.
Дваранству і купецтву беларускіх земель у 1773 г. было дазволена выбіраць дэпутатау для выпрацоукі праекта новага агульнадзяржаунага Улажэння.
У 1777 г. былі праведзены выбары павятовых і губернскіх прадвадзіцеляу дваранства, створаны павятовыя і губернскія дваранскія сходы.
На беларускае насельніцтва была распаусюджана і расійская падатковая сістэма. Уводзіліся падушны падатак і земскі збор. Але, улічваючы цяжкі стан беларускага насельніцтва, выяулены у час перапісу (пасля першага падзелу Рэчы Паспалітай), расійскі урад на два гады вызваліу яго ад выплаты дзяржауных падаткау. На працягу наступных 10 гадоу падушны падатак збірауся у палавінным памеры у параунанні з расійскімі падаткаплацельшчыкамі.
Асноуным заканадаучым кодэксам заставауся Статут Вялікага княства Літоускага 1588 г. Але мясцовая адміністрацыя устанаулівалася па расійскаму узору і была строга падсправаздачна цэнтральнай уладзе.
У першы час пасля далучэння Беларусі да Расійскай імперыі урад імкнууся не выкарыстоуваць жорсткія меры у адносінах да мясцовага насельніцтва, спрабуючы тым самым прыглушыць апазіцыйныя настроі.
Аднак значная частка апалячанай шляхты і каталіцкага духавенства, якая страціла свае прывілеяванае становішча, засталася незадаволенай. Гэта прымусіла царскі урад неузабаве стаць на шлях узмацнення сваіх пазіцый у беларускіх землях.
Першым крокам у гэтым напрамку з"явілася увядзенне у Беларусі землеуладання рускага дваранства за кошт дзяржаунага фонду. Асноуная частка дзяржауных зямель разам з сялянамі была раздадзена Кацярынай II у Беларусі рускім дваранам ды чыноунікам. Пасля 1801 г., з-за моцнага супраціулення дзяржауных сялян пераводу іх у разрад памешчыцкіх, раздача маенткау у Беларусі урадам Аляксандра I была спынена.
Наступны крок - паступовае абмежаванне правоу мясцовага дваранства. У адносінах да апазіцыйна настроенай шляхты быу выкарыстаны такі сродак барацьбы, як канфіскацыя маенткау за удзел у антыурадавай дзейнасці. Канфіскацыя праводзілася у некалькі этапау.
- Першыя канфіскацыі прыпадаюць на 1773-1775 гг. Яны былі накіраваны супраць той часткі магнатау і шляхты, што не захацела прынесці прысягу новаму гаспадару.
- Наступная хваля канфіскацый была накіравана супраць удзельнікау паустання Тадэвуша Касцюшкі (1794 г.).
- Пасля Айчыннай вайны 1812 г. пачалася новая хваля канфіскацый, якая, прауда, хутка прыпынілася. Цар, па сутнасці, даравау здраду тым мясцовым памешчыка